Czy nieoficjalne zarządzanie określoną jednostką gospodarczą np. spółką z ograniczoną odpowiedzialnością jest pozbawione jakiejkolwiek odpowiedzialności karnejosoby faktycznie nią zarządzającej? Czy możliwe jest w trakcie trwającego już procesu karnego wykazanie kto realnie kierował działalnością spółki, pomimo tego, że nigdy nie był ujawniony w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS)?
Odwiedzi na powyższe pytania zawarte są m.in. w kodeksie karnym – lecz nie tylko. Na potrzeby tego artykułu, skupię się na kwestiach jedynie w nim zawartych.
Co do zasady zarząd spółki jest odpowiedzialny za jej funkcjonowanie. Zarząd zajmuje się bieżącą działalnością spółki. Zarząd jest zobowiązany również do zajmowania się jej sprawami – zwłaszcza finansowymi w taki sposób, aby nie działać na szkodę podmiotu, którym kieruje. Zdarza się jednak w praktyce, że członkowie zarządu swoimi decyzjami pogarszają sytuację finansową spółki, czy też jej wierzycieli. O ile odpowiedzialność członków zarządu jest oczywista (w zakresie formalnym i przy określonych okolicznościach), o tyle odpowiedzialność osób nieujawnionych w strukturze zarządu spółki może napawać pewne trudności interpretacyjne. Dość powszechną praktyką – zwłaszcza w ostatnich latach – jest zarządzanie spółką za pośrednictwem osób postronnych, które piastują swoją funkcje zarządczą jedynie fikcyjnie. Powszechnie dla określenia takiej osoby używa się pojęcia „słup”. Powyższe określenie ma na celu zobrazowanie jego roli i zakresu decyzyjności w funkcjonowaniu spółki. Z kolei osoba faktycznie zarządzająca spółką określana jest mianem „shadow director”
W sytuacjach, w których dochodzi np. do udaremnienia spłaty wierzycieli czy też pogorszenia ich sytuacji finansowej shadow director może zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej – tak samo jak oficjalny członek zarządu spółki. Zgodnie bowiem z treścią art. 300 § 1 kodeksu karnego, który mówi, że kto, w razie grożącej mu niewypłacalności lub upadłości, udaremnia lub uszczupla zaspokojenie swojego wierzyciela przez to, że usuwa, ukrywa, zbywa, darowuje, niszczy, rzeczywiście lub pozornie obciąża albo uszkadza składniki swojego majątku, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Podmiotem sprawczym może być każdy. Ustawodawca przez określenie „kto” otwiera katalog osób mogących popełnić dane przestępstwo.
Analogiczną sytuację przedstawiają dalsze normy kodeksu karnego np. art. 301 k.k., który stanowi, że kto będąc dłużnikiem kilku wierzycieli udaremnia lub ogranicza zaspokojenie ich należności przez to, że tworzy w oparciu o przepisy prawa nową jednostkę gospodarczą i przenosi na nią składniki swojego majątku, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Z kolei art. 303 k.k. wskazuje, że kto wyrządza szkodę majątkową osobie fizycznej, prawnej albo jednostce organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, przez nieprowadzenie dokumentacji działalności gospodarczej albo prowadzenie jej w sposób nierzetelny lub niezgodny z prawdą, w szczególności niszcząc, usuwając, ukrywając, przerabiając lub podrabiając dokumenty dotyczące tej działalności, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Uwzględniając powyższe należy stwierdzić, że oskarżonym – w zakresie swojej działalności w spółce może stać się nie tylko członek jej zarządu, ale również: wspólnik tej spółki, jej prokurent, pełnomocnik, dyrektor oraz tzw. shadow director – czyli osoba formalnie spółce nieznana.
Podstawą udowodnienia winy w postępowaniu karnym shadow director-a będą przede wszystkim zeznania świadków. Takie wykazanie dowodowe może przyczynić w ogromnym stopniu do ustalenia osoby sprawcy, zakresu jego działania oraz skutków tego działania. Świadkowie mogą bez problemu wskazać: kto był dowodzącym w spółce, kto podejmował decyzje, kto wydawał polecenia, kto zatrudniał pracowników, kto zlecał przelewy, kto sprawował nadzór nad strefą finansową spółki, kto wskazywał drogę działania spółki. W celach eliminacyjnych kręgu osób podejrzanych, świadkowie mogą wskazał, że tzw. „słup” nie wykonywał powyższych czynności, a nawet nigdy nie pojawiał się fizycznie w spółce, a jedynie „na papierze”.
WNUK KANCELARIA – jako praktycy procesu karnego w zakresie przestępstw gospodarczych – zachęcamy Państwa do kontaktu.
ul. Wita Stwosza 3 lok. 116, 50-148 Wrocław
tel. / fax: +48 71 765 76 65
e-mail: sekretariat@wnukkancelaria.pl
Sprawy pilne / zatrzymania: +48 606 804 463